Cebioğlu Avukatlık Ofisi
Sigorta Hukuku Bülteni
Sigorta Acentesi ile Sigorta Şirketi Arasındaki Davalarda Yetkili Mahkeme
Sigorta acentesi ile sigorta şirketi arasında pek çok farklı sebepten dolayı karşılıklı dava süreçleri yaşanabilir. Örneğin acentenin komisyon ücreti, primleri, acentenin faaliyet göstereceği bölgede tek yetkili olup olmaması, başka sigorta şirketlerinin acenteliğini yürütüp yürütemeyeceği, acentelik sözleşmesinin gerek sigorta acentesi gerek sigorta şirketi tarafından ister olağan yolla (süre verilerek) ister haklı sebeple feshi gibi olgular neticesinde maddi tazminat, manevi tazminat ve ayrıca portföy tazminatı (denkleştirme bedeli) davaları açılabilir.
Yukarıda örnek olarak sayılan davalar dâhil olmak üzere, sigorta acentesi ile sigorta şirketi arasındaki başkaca her türlü davaları görmeye yetkili mahkemenin tespiti önem arz eder. Öyle ki, dava yetkisiz mahkemede açıldığı takdirde, davalının talebi üzerine yetkisizlik kararı vererek davayı usulden reddecek ve bu karar da yargılama sürecinin uzamasına sebep olacaktır. Somutlaştırmak gerekirse, ülkemiz yargı işleyişi de göz önüne alındığında, davanın sonuçlanması bakımından takriben asgari altı ay – bir yıl aralığında bir gecikme söz konusu olacaktır.
Yetkili mahkemenin belirlenmesinde 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) hükümleri uygulanır. Sigorta acentesi ile sigorta şirketi arasındaki davalar bakımından uygulanacak hükümler, kesin olmayan yetki kuralları niteliğinde olduğu için birden fazla yetkili mahkemenin bulunması mümkündür. Bununla birlikte, taraflar arasında sözleşme yoluyla da yetkili mahkeme kararlaştırılabilir. Detaylı bir biçimde açıklamak gerekirse:
(i) Sigorta acentesi ile sigorta şirketi arasındaki davalar, sigorta acenteliği sözleşmesine dayalı olması sebebiyle, sözleşmenin ifa edileceği yer mahkemesi yetkilidir (HMK m. 10). Daha açık bir ifadeyle, sigorta acentesinin faaliyetini sürdürdüğü yer mahkemesinde dava açıldığı takdirde, mahkemenin yetkisizliği sorunu ile karşılaşılmayacaktır.
(ii) HMK’da yer alan genel yetki kuralı gereğince, davalı tarafın yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir (HMK m. 6). Bir diğer deyişle, davacı (ister sigorta şirketi ister sigorta acentesi olsun) davasını karşı tarafında yerleşim yerinde açabilir.
(iii) Sigorta acenteliği sözleşmesinde veya bu sözleşmeye atıfla bir başka belge kapsamında, taraflar ortak iradeleriyle bir veya birden fazla yetkili mahkeme kararlaştırabilirler (HMK m. 17/f. 1/c. 1). Yetki sözleşmesinde aksi belirtilmemiş ise, yukarıda (i) ve (ii) numaralı bentlerde belirtilen mahkemeler yetkili mahkeme sayılmazlar. Bu durumda dava, yetki sözleşmesinde belirtilen mahkemede açılmadığı sürece yetkili mahkemede açılmış olmaz. Hemen belirtelim ki, uygulamada karşılaşılan sigorta acenteliği sözleşmelerinin oldukça büyük bir çoğunluğunda yetkili mahkemeye dair hüküm olduğu (yetkili mahkeme hükmü bulunduğu) görülmektedir ve bu yetkili mahkeme de sigorta şirketinin merkezi (yine büyük çoğunlukla İstanbul Mahkemeleri) olarak belirlenmektedir.
Anmış olduğumuz bu hususları çeşitli örnekler üzerinden somutlaştırmak isteriz:
– Örnek 1: Davacı sigorta şirketi İstanbul’da, davalı sigorta acentesi İzmir’de yerleşiktir.
Bu takdirde dava hem (i)’de açıkladığımız özel yetki kuralı hem (ii)’de açıkladığımız genel yetki kuralı gereğince, İzmir’de açılmalıdır.
– Örnek 2: Davacı sigorta acentesi Ankara’da, davalı sigorta şirketi İstanbul’da yerleşiktir.
Bu takdirde dava (i)’de açıkladığımız özel yetki kuralı gereğince Ankara’da, (ii)’de açıkladığımız genel yetki kuralı gereğince İstanbul’da açılabilir. Seçimi yapacak olan pek tabii ki davacı sigorta acentesidir.
– Örnek 3: Davacı sigorta acentesi Antalya’da, davalı sigorta şirketi Ankara’da yerleşiktir. Taraflar arasındaki sigorta acenteliği sözleşmesinin 24. maddesine göre, yetkili mahkemenin İstanbul mahkemeleri olduğu kararlaştırılmıştır.
Bu takdirde ne Antalya ne de Ankara mahkemeleri yetkilidir. Andığımız bu mahkemelerden birinde dava açılması halinde, davalı tarafın yetki itirazı kabul görecek ve bunun sonucunda yargılama süreci uzayacaktır. Yargılama sürecinde yetkili mahkeme konusunda sorun yaşanmaması için, sigorta acentesi tarafından açılacak olan dava, (iii)’de açıkladığımız üzere, İstanbul’da açılmalıdır.
Cebioglu Attorneys